3 phút để đọc 

Giải cờ thế: Con đường “ngầm” giúp kỳ thủ tiến bộ (p1)

khái niệm cờ thế

Cờ thế là những thế cờ không phải được trích xuất từ các ván cờ thực tế, mà là do được dàn dựng, biên soạn để làm một tình huống luyện tập hoặc câu đố. Ngoài các cộng đồng chơi cờ thông thường, hoạt động soạn câu đố – giải cờ thế như này cũng rất phát tiển, có những cộng đồng soạn giả và độc giả đông đảo.

Có một vài thế cờ luyện tập thực sự xuất hiện trong ván cờ thật. Ngoài ra, phần còn lại thì mang màu sắc giả tưởng nếu không muốn nói là không thể nào có khả năng xảy ra thực sự luôn. Ví dụ là tình huống như bên dưới: Đen đi trước và chiếu bí trong 2 nước.

Các cháu thấy đó, khả năng để thể cờ này có thể xảy trong thực tế là 0%! tuy vậy, nó lại dựa trên một ý tưởng rất rõ ràng và dễ dàng để cháu áp dụng vào các ván cờ thật! Nước đi giải đáp là 1…Nxe3, và sau đó 2.Rg4 là nước đi duy nhất Trắng có thể thực hiện. Và rồi Đen chơi 2…Nxc2.

Rất nhiều các kỳ thủ bo xì với các thể loại cờ thế, chỉ vì lý do các tình huống này phi thực tế, không thể nào xảy ra trong ván cờ của mình: vậy thì tập để làm chi….

Nhưng mà, nếu cháu thử nghĩ ngược lại: nếu cháu giải được thế cờ vô cùng khó, điên khùng kinh dị, vậy thì cháu cũng sẽ có khả năng giải được các thế cờ bình thường trong các ván đấu của mình.

IM Cyrus Lakdwala | ảnh chụp bởi Nancy Lakdawala.
IM Cyrus Lakdwala | ảnh chụp bởi Nancy Lakdawala

Ví dụ thực tế về sự tiến bộ khi giải cờ thế

Chú đã nghỉ thi đấu từ năm 2019, và đã thử soạn cờ thế cùng các câu đố chiếu bí cho vui mỗi ngày. Và sau đó vài tháng, chú nhận ra là điểm hệ số blitz và bullet của chú bắt đầu leo dốc. Điều này có vẻ là khá kỳ quặc với một người 59 tuổi như chú. Ở cái tuổi đã có thể xem là già như thế này, có rất ít kỳ thủ tiếp tục tăng điểm hệ số. Vậy nên là chú bắt đầu thí nghiệm và đầu tư cho các học viên của mình với các bài giảng bao gồm các câu đố chiếu bí và thế cờ biên soạn, hướng dẫn họ cách để giải quyết những vấn đề phức tạp trên mức chịu đựng…

Và rồi trong 6 tháng tiếp theo, chú chứng kiến sự phát triển gây sốc tới nóc ở một số học viên. Jonathan – người thường hay sinh hoạt ở San Diego Chess Club đã 55 tuổi, và trong suốt 20 năm, hệ số của anh bạn này lên xuống trong khoảng 1290 đến 1360. Jonathan đã thử giải bài tập chiếu bí 2 nước và luyện các bài cờ tàn biên soạn mỗi ngày.

Các bài cờ tàn biên soạn là quá khó với anh bạn. Nên cách làm việc là thế này: anh bạn sẽ ráng giải thử trong vài phút. Và nếu sau đó vẫn không có manh mối nên làm thế nào, anh bạn sẽ xem… đáp án.

trong vòng 6 tháng này – điểm rating của ảnh đã lên 1576 – cao hơn 200 điểm so với điểm cao nhất trước đó của bản thân.

Nếu đại dịch không diễn ra và các giải cờ bàn không bị dừng lại, chú cá chắc là ảnh có thể vượt qua rào cản 1600 luôn rồi.

Năm 2019, chú khởi xướng một group trên facebook – Chess studies and compositions. Giờ group đã có trên 26 ngàn thành viên và tiếp tục nhộn nhịp hơn sau mỗi tháng. Có vẻ như ngày càng có nhiều người tìm thấy niềm vui và giá trị trong việc giải cờ thế.

Thật ra, những giá trị của việc giải cờ thế đã được biết đến từ… nửa thế kỉ trước và được giới chơi cờ Liên Xô tích cực khai thác (Translator’s note: Không ngạc nhiên khi các sách cờ Liên Xô cũ đề cập rất nhiều đến cờ thế, cờ tàn…) Các huấn luyện viên hàng đầu như IM Mark Dvorestsky ngày trước và GM Ramachandran Ramesh hiện giờ mang việc giải cờ thế – cờ tàn biên soạn vào những bài giảng huấn luyện của mình. Các thế cờ tàn bao hàm trong chúng tất cả giá trị của hoạt động chơi cờ.

Trạng thái của kỳ thủ khi giải cờ thế

1. Chúng ta phải căng não tìm ra kế hoạch đánh thắng – mà trong đa số trường hợp – dường như chúng có vẻ còn chẳng tồn tại nữa. Chúng ta hình dung ra một chuỗi sự kiện dài và phức tạp, tổng thể của quá trình là sự thôi diễn trừu tượng trong tâm trí, không dựa trên việc “thấy ” hay đi quân lui tới trên bàn cờ.

2. Sau đó chúng ta phải tính toán chính xác như engine để thực hiện kế hoạch. Một khúc mắc – một lỗi nhỏ trong tính toán sẽ làm ta phải tìm giải pháp lại từ đầu.

3. Cuối cùng, nhận định của chúng ta – sau rất nhiều sự suy đi tính lại đã hình thành. Có khi sự tính toán của chúng ta đã hoàn hảo, và đạt được thế cờ mong muốn. Có khi, sau nhiều vất vả như vậy, nó lại chưa phải là lời giải hoàn chỉnh nữa…

Vì vậy chúng ta phải từ bỏ việc ” phán đoán nước đi” với suy nghĩ nước đi này có vẻ hay và hiêu quả nè” (cái này thì chúng ta thường làm trong các ván cờ bình thường lắm). Các suy nghĩ theo hướng lười biếng, dựa trên cảm quan đó không thể áp dụng khi cố gắng giải quyết các thế cờ biên soạn. Mà chơi cờ kiểu này cũng phiêu lưu lắm. Nếu phỏng đoán của chúng ta không đúng, thì chúng ta cũng thất bại cùng với ván cờ luôn.

Trong các ván cờ ở giải đấu, rất nhiều người trong chúng ta suy nghĩ tích cực theo kiểu: Úi giời, nghĩ nhiều làm giề, rồi nước đi này sẽ ổn thôi. Đây là một sự tích cực độc hại khi chúng ta chỉ hi vọng kết quả tốt sẽ đến mà không nghiêm túc tính toán, kiểm định lại một các chính xác, chi tiết. Khi luyện tập các thế cờ tàn, thói quen này sẽ dần bị phá bỏ.

hình ảnh bài viết Giải cờ thế: Con đường "ngầm" giúp kỳ thủ tiến bộ (p1)
Mark Dvorestsky biết rằng luyện tập cờ thế – tàn cuộc mang lại nhiều lợi ích! Photo: Andreas Kontokanis, 

Chú nói lại lần nữa: không nhất thiết phải giải cho bằng được các thế cờ thế. Các cháu chỉ cần thật sự cố gắng trong vài phút, và nếu hổng có gì thật sự xuất hiện trong đầu, vậy thì nhìn lời giải là được. Sau một thời gian, cơ sở dữ liệu nội bộ của cháu sẽ được lấp đầy với các sự sắp xếp hình học đáng kinh ngạc mà chúng ta sẽ không thể gặp ở các câu đố cờ vua thông thường (mặc dù thể loại này thì chúng ta cũng nên giải nhiều mỗi ngày).

Biến sắt thành vàng là giấc mơ ám ảnh nhất thời trung cổ. Giờ chúng ta biết thuật giả kim đó là sự huyễn hoặc không tưởng. Nhưng điều tương tự thì có thể xảy ra trong cờ vua: đâu cháu thử thí nghiệm giải cờ thế , cờ tàn liên tục mỗi ngày trong 6 tháng, rồi xem xem có sự chuyển đổi hóa kim nào xảy ra trong việc nhận diện kiểu thức cờ vua không nhé.

Một số ví dụ cờ thế thú vị

Vậy điều gì làm cho việc giải cờ thế và đặc biệt là cờ thế cờ tàn đặc biệt dữ vậy? Cháu hãy xem qua và tự đánh giá xem sao…

thế cờ soạn bởi Reti, Trắng đi trước thắng

giải cờ thế | Câu đố soạn bởi Reti | ảnh và bài dịch: https://chess.edu.vn
thế cờ soạn bởi Reti, Trắng đi trước thắng..

Cháu bên Trắng, đang chơi với một kỳ thủ hơn cháu 300 điểm xếp hạng. Lẽ ra cháu đã có thể thắng sớm hơn, nhưng buồn thay, đối thủ đã xử lý ngon lành cành đào để chuyển tới thế cờ hòa này. Dù gì thì, việc hòa với một kỳ thủ hơn mình 300 điểm cũng là một kết quả tuyệt vời. Cờ hòa đặc rồi mà, phải không?

Sau tất cả, có vẻ như ta sẽ không thể ngăn cản Chốt Đen không cấp mà không phải hi sinh quân Xe. Đâu có cách nào để Tượng làm thay việc này. Và nếu vậy thì cờ chỉ còn lại Vua và Tượng, rõ là hổng đủ để chiếu bí rồi. Nếu cháu đã nghĩ như vậy, vậy là đã đánh giá thế cờ không chính xác rồi. Trắng đang thắng, nhưng với điều kiện bạn phải thấy được con đường hình học đang bị ẩn giấu.

Bài tập (cảnh báo có đòn phối hợp): Hãy nhìn quanh: có cách để Trắng cưỡng cờ: hoặc là chiếu Bí luôn, hoặc là mở lối để Tượng đổi được vào Chốt Đen, dẫn đến cờ tàn Vua Xe chống Vua dễ thắng.

Hãy thử giải thế cờ tàn và câu đố chiếu bí dược biên soạn tương tự như thế cờ này. Cháu không cần phải làm đúng (translator’s note: Dĩ nhiên là cũng phải cố gắng chứ không xem cờ một cách hời hợt nha). Lặp lại quy trình cố gắng làm thử (thường ta sẽ bị sai) và sau đó tham khảo đáp án.

Sau một thời gian, ta sẽ tích lũy được một kho quỹ tích hình học các sắp đặt quân cờ, chúng rồi sẽ được chuyển thành khả năng nhìn được nhiều đòn phối hợp hơn, nhận định sâu và chính xác hơn trong các ván cờ online cũng như cờ bàn – mặt đối mặt.

Hãy nhìn thêm một ví dụ nữa nha:

Thế cờ soạn bởi W.Lewis-Trắng đi trước – hòa.

Chess Problems #97, 1827

(bạn cứ suy nghĩ, rồi bấm nút hình ảnh bài viết Giải cờ thế: Con đường "ngầm" giúp kỳ thủ tiến bộ (p1) để bật/tắt/khởi động lại chế độ tương tác kéo thả giải đố)

Rồi nè! Cháu thấy sao? Hòa kiểu gì bây giờ nhỉ?

  1. Trắng thua 2 Chốt.
  2. Vua Đen tích cực hơn hẳn luôn.
  3. Đen có Tượng chống lại Mã – thường là sẽ có lợi hơn trong hầu hết trường hợp.

Trắng có gì làm vốn không? À, có một tia hi vọng nho nhỏ: nếu ta có thể – bằng cách nào đó đổi Mã và chốt c lấy được các Chốt d và b của bên Đen, cờ sẽ hòa. Bởi vì chốt cột biên + Tượng vs Vua đơn độc sẽ không thể chuyển hóa thành chiến thắng được với 2 điều kiện sau:

  1. Chốt biên có ô phong cấp trái màu với Tượng.
  2. Vua bên yếu có thể chui vào góc cố thủ kịp thời.

Chúng ta có thể đạt thành 2 điều kiện này không?

Còn tiếp…

Đây là một bài viết khá dài và rất chất lượng của IM Cyrus Lakdawala, đăng tải trên chess.com. Để bạn đọc không bị quá tải bởi quá nhiều thông tin một lúc, mình xin phép phân bài dịch thành 2 phần. Vì chú cũng lớn tuổi, nên mình dịch các đại từ nhân xưng là chú – cháu cho phù hợp nhé.

Bạn hãy đón đọc phần tiếp theo cũng là phần kết nhé! Còn nhiều câu đố thú vị trong phần tiếp theo của bài viết nữa đó!

Mình rất đồng tình với chú Cyrus Lakdawala về những ích lợi mà việc giải cờ thế và cờ tàn biên soạn mang lại. Đó là lý do mình cũng hay tìm và đăng tải – bình chú – phân tích cờ thế. Nếu bạn cũng yêu thích hoạt động này, hãy theo dõi các bài viết thuộc chuyên mục Pro Challenges.

4.8 25 votes
Tặng sao khích lệ:
Email
Pinterest
Twitter
Facebook
Tuấn Long

Tuấn Long

Xin chào. Rất cảm ơn vì bạn đã ghé thăm. Chúng ta ở đây để cùng chia sẻ một niềm đam mê. Hi vọng Blog cờ vua sẽ có ích cho bạn. Trân trọng.

bài viết có liên quan

bình luận

Subscribe
Notify of
guest
3 Comments
Oldest
Newest Most Voted
Inline Feedbacks
View all comments
Cát Tường
Cát Tường
2 years ago

con chào thầy

Cát Tường
Cát Tường
2 years ago

con nửa hiểu nửa không

Cát Tường
Cát Tường
2 years ago

🤣🤣🤣🤣

3
0
Mình sẽ rất vui nếu bạn để lại bình luận!x
()
x